छापा संस्करण

नेपालमा पोखरी र तालहरूको कुरा गर्दा ठूला, गहिरा, र अग्ला स्थानमा रहेका ती सुन्दर जलाशयहरूको स्मरण हुन्छ । तीमध्ये केही ठाउँमा पर्यटकहरूको घुइँचो लाग्ने गर्छ, जहाँ उहाँहरू प्रकृतिको अनुपम सुन्दरतामा हराउँछन् । ताप्लेजुङमा पनि यस्ता दर्जनौं तालहरू छन्, जसको बारेमा धेरैलाई थाहा नहुन सक्छ । तीमध्ये एउटा अनुपम सौन्दर्य बोकेको पोखरी हो— सिदिङवा गाउँपालिकाको कालिखोलामा अवस्थित तिम्बुङ पोखरी ।
सदरमुकाम फुङलिङबाट करिब सात घण्टा गाडी यात्रा र एक दिनको पैदल यात्रा पछि पुग्न सकिने यो पोखरी हाल पर्यटकहरूको आकर्षणको केन्द्र बन्दै गएको छ । प्राकृतिक सौन्दर्य, धार्मिक आस्था, र ऐतिहासिक महत्त्व बोकेको यस पोखरीलाई लिम्बू समुदायले ’तिम्मक वरक’ भन्ने गर्थे । लिम्बू भाषामा ’तिम्मक’ को अर्थ बन्दुक र ’वरक’ को अर्थ पोखरी हो । किम्बदन्ती अनुसार, परापूर्वकालमा यहाँबाट बन्दुक पड्किएको जस्तै आवाज आउने भएकाले यसलाई तिम्मक वरक भनिन्थ्यो, जुन अहिले ’तिम्बुङ पोखरी’ को रूपमा परिचित रहेको इन्द्र प्रसाद बेघाको भनाइ रहेको छ ।
तिम्बुङ पोखरी प्राकृतिक रूपमा अनुपम त छँदैछ, धार्मिक हिसाबले पनि अत्यन्त महत्वपूर्ण मानिन्छ । जनविश्वास छ कि यहाँ वरदान मागेमा पूरा हुन्छ । पौराणिक कथाअनुसार, देवी–देवताहरू घना बस्तीका कारण स्वच्छ वातावरण खोज्दै हिँड्दा यो स्थानमा बसोबास गर्न पुगेका थिए । त्यसैले पनि यो ठाउँ आध्यात्मिक रूपमा पवित्र मानिन्छ । हिमाली क्षेत्रकै सुन्दर पोखरीमध्ये एक मानिने तिम्बुङ पोखरी चार हजार ३५० मिटर उचाइमा अवस्थित छ । पोखरीको पानी स्वच्छ, नीलो, र मनमोहक देखिन्छ, जसले आगन्तुकहरूलाई लोभ्याउने गर्छ । हिमाली हावापानी, अग्ला पहाडहरू, शीतल बतास, र सुगन्धित जडीबुटीहरूको सुगन्धले यहाँको वातावरणलाई स्वर्गीय बनाएको छ ।
सरकारले २०७५ सालमा नेपालको १०० नयाँ पर्यटन गन्तव्य पहिचान गर्दा तिम्बुङ पोखरीलाई पनि समावेश गरेको थियो । त्यसयता यहाँ आउने पर्यटकको संख्यामा केही वृद्धि भए पनि अझै पनि पर्याप्त लगानी र प्रचारप्रसारको अभाव देखिन्छ । हालसम्म आउने पर्यटकहरूको अनुभव भने रोमाञ्चक छ । यस्तो सुन्दर पोखरी देख्न पाइने कल्पना पनि गरेको थिइनँ । कठिन यात्रा भए पनि यहाँ आएपछि लाग्गे पनी प्रकृतिको काखमै हराएको अनुभुती हुने गरेको तिम्बुङ पोखरी पुग्नुभएको पवित्रा साउदेनले बताउनुभयो ।
यहाँका ठाउँको प्राकृतिक सौन्दर्य शब्दमा वर्णन गर्नै सकिन्न । यहाँ पुग्दा एक किसिमको आत्मिक शान्ति अनुभूति हुने गर्दछ । तर, पर्याप्त पूर्वाधार नहुँदा धेरै सम्भावना भएको यो ठाउँ अझै ओझेलमा परेको छ । उचित प्रवद्र्धन भएमा पर्यटनको मुख्य केन्द्र बन्न सक्ने झापा जिल्लाबाट तिम्बुङ पोखरी घुम्न आउनु भएको आन्तरिक पार्यटक माङ्गा उराउ भन्नु हुन्छ ।
तिम्बुङ पोखरीको संरक्षण र प्रवद्र्धनका लागि एक संरक्षण समिति गठन गरिएको छ । समितिले तीनै तहका सरकारहरूसँग समन्वय गरेर विकासका केही कामहरू अघि बढाइसकेको छ ।
सिंहदरबारको बजेट कुर्नुभन्दा स्थानीय तह र समुदायकै सक्रियताले यहाँका संरचनाहरू केही निर्माण भएका छन् । पाँचथर र ताप्लेजुङ दुवै जिल्लाबाट पोखरीमा पुग्न पैदलमार्ग निर्माण गरिएको छ । पोखरीबाट किलोमिटर तलसम्म ४ फिट चौडाइको ढुंगाको सोलिङ र सिँढी निर्माण गरिएको छ । थप पूर्वाधार विकासका लागि आवश्यक समन्वय भइरहेको संरक्षण समितिका सल्लाहकार कैलास राई बताउँछन् ।
हामीले यहाँको पर्यटन प्रवद्र्धनका लागि आवश्यक संरचनाहरू विकास गर्ने प्रयास गरिरहेका छौँ । अझै थप लगानी भएमा यो क्षेत्र पर्यटकहरूको प्रिय गन्तव्य बन्न सक्ने स्थानीय कैलाश राईको भनाइ रहेको छ ।
तिम्बुङ पोखरी पर्यटनको उत्कृष्ट सम्भावना बोकेको स्थल भए पनि यातायातको अभाव मुख्य चुनौती बनेको छ । यहाँ सहज रूपमा पुग्नका लागि अझै धेरै पूर्वाधार आवश्यक छ । यदि सरकारले सडक र अन्य संरचनाहरूमा लगानी गरेमा, यो स्थान पर्यटकहरूको रोजाइमा पर्ने मात्र होइन, स्थानीयहरूको आम्दानीको स्रोत पनि बन्न सक्छ ।
हाल यहाँ पुग्नका लागि यात्रुले कठिन बाटो पार गर्नुपर्ने बाध्यता छ । यदि सडक विस्तार भएमा, पर्यटन व्यवसाय फस्टाउने मात्र होइन, स्थानीय उत्पादनहरूलाई बजारसम्म पु¥याउन पनि सहज हुनेछ । स्थानीय पालिकाले आफ्नै स्रोतबाट यो क्षेत्रमा केही लगानी गर्न सकेमा, पर्यटनबाट आन्तरिक आम्दानीको राम्रो स्रोत बन्न सक्ने सुनसरी जिल्लाबाट घुम्न आउनु भएका आन्तिरक पर्यटक घना स्याम शाहको भनाइरहेको छ ।
तिम्बुङ पोखरी प्राकृतिक, ऐतिहासिक, धार्मिक र पर्यटनको दृष्टिले अत्यन्त महत्वपूर्ण स्थल हो। यसको सही संरक्षण, प्रवद्र्धन, र पूर्वाधार विकास भएमा यो ठाउँ पर्यटकहरूको आकर्षण बन्नेछ, बरु स्थानीय समुदायका लागि आम्दानीको नयाँ स्रोत पनि बन्न सक्नेछ ।
सरकार, निजी क्षेत्र, र स्थानीय समुदाय मिलेर यस क्षेत्रमा लगानी गर्ने हो भने, केही वर्षमै तिम्बुङ पोखरी नेपालको चर्चित गन्तव्यहरू मध्येको एक बन्न सक्छ । आवश्यक पूर्वाधार विकास, प्रवद्र्धन र सहज पहुँचका लागि सम्बन्धित निकायहरूको ध्यानाकर्षण जरुरी स्थानीयहरुको भनाइ रहेको छ ।